Phát hiện tiềm năng điều trị của những tế bào tạo mạch máu mới
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện các tế bào gốc giữ vai trò quyết định trong sự phát triển mạch máu mới. Nếu như các nhà nghiên cứu biết cách phân lập và sản xuất hiệu quả các tế bào gốc được tìm thấy trong thành mạch máu thì có thể đem đến các cơ hội mới trong điều trị các bệnh tim mạch, ung thư và các bệnh khác.
Sự tăng trưởng của các mạch máu mới, còn được gọi là sự hình thành mạch, cần thiết trong sự phục hồi khi sửa chữa mô hoặc cơ quan bị tổn thương. Không may, các khối u ác tính cũng có khả năng hình thành mạch máu mới để nhận oxy và chất dinh dưỡng. Nói cách khác, hướng điều trị sẽ tập trung vào hai phương pháp : Một phương pháp sẽ giúp khởi động quá trình tạo mạch và một phương pháp khác có thể ngăn chặn quá trình. Thuốc ngăn chặn sự hình thành mạch máu mới đã được giới thiệu, nhưng hiệu lực và hiệu quả để lại lâu dài của nó cần được cải thiện nhiều hơn.
Hơn một thập kỉ qua, Phó Giáo sư Petri Salvйn từ Đại học Helsinki đã nghiên cứu cơ chế hình thành mạch để khám phá ra bằng cách nào để ngăn chặn hoặc tăng cường sự hình thành mạch máu. Ông đã nghiên cứu sự ra đời và nguồn gốc của các tế bào nội mô, tạo thành lớp mỏng tế bào bên trong mạch máu. Ông thấy rằng tế bào nội mô cần thiết cho sự hình thành mạch máu mới. Các tế bào đa dạng đó đến từ đâu? Có thể ngăn chặn hoặc tăng cường sự sản xuất dòng đó?
Trong một thời gian dài, người ta đã giả định rằng các tế bào mới trong thành mạch máu có nguồn gốc từ tủy xương người trưởng thành.. Trong một bài báo được công bố năm 2008, đội ngũ nghiên cứu của Salvйn cho thấy rằng các tế bào gốc đó không được tìm thấy trong tủy xương.
Vậy các tế bào gốc bí hiểm đó bắt nguồn từ đâu?
Salvйn nói “Chúng tôi đã thành công trong việc phân lập các tế bào nội mô với một tỉ lệ phân chia cao trong thành mạch máu chuột. Chúng tôi thấy rằng các tế bào tương tự trong mạch máu người và ở các mạch máu hình thành trong khối u ác tính ở người. Các tế bào đó được biết như là các tế bào gốc nội mô mạch, viết tắt là VESC. Trong nuôi cấy, một tế bào có khả năng sản xuất mười triệu tế bào để hình thành mạch máu mới.”
“Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy những tế bào gốc quan trọng đó có thể được tìm thấy như các tế bào đơn giữa các tế bào nội mô thông thường trong thành mạch máu. Khi quá trình tạo mạch bắt đầu, các tế bào đó bắt đầu tạo ra các tế bào thành mạch máu mới.”
Hiệu quả của những tế bào gốc nội mô mới cũng được kiểm tra trong chuột. Các kết quả cho thấy sự tăng trưởng của các mạch máu mới bị suy yếu và sự tăng trưởng của các khối u ác tính bị chậm lại nếu số lượng các tế bào đó trong cơ thể dưới mức bình thường. Số lượng lớn các mạch máu mới nhanh chóng hình thành tại vị trí cấy ghép tế bào gốc mới.
Xác định các tế bào gốc giữa các tế bào thành mạch máu khác là thử thách lớn và tốn thời gian. Salvйn và đội ngũ nghiên cứu của ông đã xác định vài cấu trúc phân tử bề mặt để dễ dàng theo dõi các tế bào gốc đó. Tuy nhiên, hiệu quả của quá trình xác định đó vẫn cần được tăng cường.
“Nếu chúng tôi có thể tìm nhiều phân tử đặc trưng cho cấu trúc bề mặt của những tế bào hiếm đó. Chúng tôi có thể dễ dàng nâng cao hiệu quả và độ chính xác của quá trình phân lập tế bào hơn mười lần. Điều này có thể cung cấp đủ số lượng tế bào cần thiết để điều trị cấy ghép cho người” Salvйn nói.
Xác định và phân lập loại tế bào gốc trưởng thành hoàn toàn mới là một phát hiện quan trọng trong sinh học tế bào gốc. Tế bào gốc nội mô trong mạch máu đặc biệt thú vị, bởi vì chúng đem đến tiềm năng ứng dụng đặc biệt trong y học thực hành và liệu pháp điều trị cho bệnh nhân.
Nếu một phương pháp hữu hiệu để sản xuất các tế bào gốc nội mô có thể được phát triển, chúng sẽ mang đến cơ hội điều trị mới trong các tình huống hư hại mô hoặc các bệnh kích thích tăng trưởng mạch máu mới, các bệnh co thắt mạch hoặc rối loạn chức năng của mô mạch máu thiếu oxy.
Các tế bào đó cũng mang đến các cơ hội mới để phát triển các loại thuốc để tìm cách ngăn chặn hình thành mạch máu mới trong các khối u ác tính.
Trích từ “Generation of Functional Blood Vessels from a Single c-kit Adult Vascular Endothelial Stem Cell;” Shentong Fang và cs.; PLoS Biology, 2012;
Nguồn Stem Cell Research News – Preclinical Research – 16/10/2012
Kiều Oanh (nghiên cứu viên PTN Tế bào gốc)
ngtkioanh@gmail.com
