Kỳ 1 – Tìm hiểu về sự sống sau khi chết
Việc phát hiện ra rằng nhiều gen vẫn hoạt động đến 48 giờ sau khi chết có ý nghĩa đối với cấy ghép nội tạng, pháp y và ảnh hưởng đến định nghĩa của chúng ta về cái chết.
Những nghiên cứu này mới chỉ được thực hiện ở chuột và cá ngựa vằn, tuy nhiên, có thể suy luận rằng, các gen này cũng vẫn đang hoạt động trong một khoảng thời gian ở người đã chết. Phát hiện này có thể có ý nghĩa quan trọng đối với sự an toàn của việc cấy ghép tạng cũng như giúp các nhà bệnh học xác định thời điểm chết chính xác hơn, có lẽ sai số chỉ vài phút mà không phải vài tiếng như hiện nay.
Peter Noble và Alex Pozhitkov tại Đại học Washington, Seattle, cùng với các đồng nghiệp của họ đã nghiên cứu hoạt động của một số gen ở nhiều cơ quan trên chuột và cá ngựa vằn ngay lập tức sau khi chúng chết. Họ tiến hành đo lượng RNA thông tin (mRNA) của những gen này. Sự gia tăng lượng mRNA cho thấy rằng tế bào đang tạo ra các sản phẩm như protein nhiều hơn, đồng nghĩa với việc gen đang hoạt động mạnh hơn.
Nhóm của Noble đã đo nồng độ mRNA trong cá ngựa vằn, trong mẫu não và gan từ chuột đều đặn cho đến bốn ngày sau khi chết. Cuối cùng, họ so sánh chúng với nồng độ mRNA đo tại thời điểm chết.
Đúng như chúng ta dự đoán, nồng độ mRNA tổng giảm dần theo thời gian. Tuy nhiên, mRNA gắn liền với 548 gen ở cá ngựa vằn và 515 gen ở chuột cho thấy một hoặc nhiều đỉnh hoạt động sau khi chết. Điều này có nghĩa là có đủ năng lượng và chức năng tế bào cho một số gen được bật và duy trì hoạt động khá lâu sau khi con vật chết.
Lượng mRNA phản ánh hoạt động của gen và tế bào
Vậy tại sao rất nhiều gen “thức dậy” sau khi chết? Có thể giả thuyết rằng rất nhiều gen trở nên hoạt động như là một phần của các quá trình sinh lý hỗ trợ cấp cứu hoặc hồi sức sau chấn thương nghiêm trọng. Ví dụ, sau khi chết, một số tế bào có đủ năng lượng để khởi động gen tham gia vào quá trình viêm nhằm bảo vệ chống tổn thương – tương tự như những hoạt động nếu cơ thể vẫn còn sống.
Ngoài ra, một giả thuyết khác nói rằng có thể do sự phân rã nhanh chóng của các gen ức chế nên các gen bị ức chế sẽ hoạt động trở lại trong một khoảng thời gian ngắn.
“Hàng trăm gen có chức năng khác nhau thức dậy sau khi chết, trong đó có cả các gen phát triển thai.”
Tham khảo thêm tại: BioRxiv, DOI: 10.1101/058305; DOI: 10.1101/058370
Đặng Thanh Long
Theo New Scientist
Leave a Reply