Mô hình phôi người từ tế bào gốc: cần thận trọng vấn đề đạo đức

Lược dịch: HVCH. Trịnh Thị Cẩm Trân

Bài viết gốc: Oldak, B., Wildschutz, E., Bondarenko, V. et al. Complete human day 14 post-implantation embryo models from naïve ES cells. Nature (2023).doi: https://doi.org/10.1038/d41586-023-03062-x

Giai đoạn đầu trong quá trình phát triển của phôi người vẫn còn rất nhiều bí ẩn. Các nhà khoa học rất khó để quan sát phôi thai nằm trong bụng mẹ trong giai đoạn này. Nhiều quốc gia ngăn cấm nghiên cứu trên phôi người vốn rất ít khi được hiến tặng. Từ đó nhu cầu tạo ra mô hình phôi thay thế từ tế bào gốc hình thành.

Những cấu trúc mới này được gọi là mô hình phôi tích hợp, vì chúng chứa các mô đại diện cho các bộ phận của phôi cũng như các cấu trúc xung quanh như túi noãn hoàng phát triển cùng với phôi. Những mô hình này mô phỏng tuần đầu trong quá trình phát triển của con người, ngay trước khi phôi cấy vào thành tử cung vào khoảng ngày thứ 7 cho đến ngày 14, khi phôi bắt đầu chuẩn bị hình thành các lớp mô biệt hóa đầu tiên. Nghiên cứu ở giai đoạn này rất quan trọng vì có đến 60% trường hợp sảy thai trong 14 ngày đầu tiên, mô hình phôi người được kỳ vọng có thể giúp các nhà khoa học tìm ra giải pháp hỗ trợ tốt hơn giảm tỉ lệ sảy thai.

Câu hỏi đặt ra là: Trong tương lai những phôi này có thể phát triển lâu hơn và được xem là một con người hay không? Để giảm thiểu nguy cơ tranh cãi, các nhà nghiên cứu cần thận trọng xem xét mô hình nghiên cứu phù hợp nhất với mục đích nghiên cứu của họ, chỉ tạo mô hình mô phỏng một số khía cạnh phát triển nhất định để giải quyết những câu hỏi nghiên cứu cấp bách.

Hiện không có tiêu chuẩn nào để đánh giá mô hình sau khi làm tổ bởi vì không thể nghiên cứu phôi người trong tự nhiên để so sánh, điều này gây khó khăn trong việc đánh giá mức độ giống nhau của mô hình so với sự phát triển bình thường của con người. Hơn nữa với quy trình chưa được tiêu chuẩn hoá, các nhà nghiên cứu sẽ sử dụng loại tế bào gốc ban đầu khác nhau, điều kiện nuôi cấy khác nhau.

Rõ ràng, cần đặt ra tiêu chuẩn cho các mô hình phôi người hoàn chỉnh phát triển từ tế bào gốc. Các mô hình phôi phù hợp sẽ giúp con người hiểu rõ hơn về cách sự mà sự sống của còn người bắt đầu, nhưng cần cân nhắc những nguy cơ tạo ra những phản ứng dữ dội của công chúng và có thể cản trở sự tiến bộ trong lĩnh vực này.